Kopalnia soli Bochnia

Zrodlo: http://www.kopalniasoli.pl/

Kopalnia soli „Bochnia” najstarszy zakład przemysłowy w Europie, który działa bez przerwy od średniowiecza do czasów współczesnych, a więc przez blisko 750 lat.

Początki kopalni sięgają roku 1248,. Według średniowiecznej legendy sól w Bochni została odkryta w sposób cudowny dzięki błogosławionej Kindze.
"Książę krakowsko-sandomierski Bolesław poślubił pobożną Kingę, córkę króla Węgier Beli IV. Król ukochaną córkę chciał wyposażyć rzeczywiście po królewsku. Jednak Kinga nie żądała złota, drogich kamieni, ozdób czy kosztownych szat, gdyż niosą ze sobą pot i łzy ludzkie. Nie chciała też rojnej służby, bo ta jest znamieniem pychy. Życzyła sobie tylko jednego skarbu - soli. Chciała go przynieść w wianie przyszłej ojczyźnie, ponieważ sól konserwuje, przydaje smaku, jest znakiem przyjaźni. Dobry ojciec czyniąc zadość pragnieniom córki podarował jej najbogatszą kopalnię Siedmiogrodu, a Kinga biorąc ją w posiadanie, zwyczajem średniowiecznym wrzuciła do szybu pierścień. Po przyjeździe do Polski w natchnieniu powiodła swego małżonka do kotlinki w osadzie nad Babicą, gdzie górnikom kazała w ogródu szewca kopać szyb. W pierwszej wydobytej bryle soli znaleźli oni pierścień królewny wrzucony do kopalni w odległym Siedmiogrodzie". Ten nowo wybity szyb nazwano Sutoris tzn. Szewczy.

Okolice Bochni znacznie wcześniej, bo od ok. 3500 lat p.n.e. były znane z uzyskiwania soli przez odparowywanie wody z solanki (sól warzona). Studnie solankowe w rejonie, Babicy stały się zalążkiem dwóch najstarszych szybów Gazaris (Wieżny) i Sutoris (Szewczy). w których zaczęto wydobywać sól metodami górniczymi Szyb Sutoris jest eksploatowany do dzisiaj

W pierwszym okresie istnienia kopalni eksploatcja koncentrowała się wyłacznie we wschodniej jej części, gdyż sól zalegała tu najpłycej. Jednak z powodu szczupłości złoża w tym miejscu, sól szybko wyczerpała się. W poszukiwaniu jej sięgnięto w głąb. Powstały kolejne szyby zgrupowane, wzorem najstarszych, we wschodniej części złoża. W owym czasie każdy z nich stanowił osobną kopalnię, bowiem wyrobiska tych szybów nie łączyły się ze sobą pod ziemią. Takie połączenie nastąpiło dopiero w 1368 r., kiedy Kazimierz Wielki wydał dokument zwany „Ordynacją górniczą”. Dokument ten ustanowił zasady organizacyjne żup solnych i ustanowił prawa dotyczące sprzedaży soli. Bocheńska kopalnia staje się przedsiębiorstwem królewskim, przynoszącym olbrzymie dochody Rzeczypospolitej. Polska eksportuje sól do Rusi i na Węgry. Kopalnia rozwijała się sięgając po nowe zasoby. Z uwagi na szczególną budowę geologiczną rozwój ten przebiegał w dwóch kierunkach: w dół i na zachód. Szczegónie korzystny był kierunek pionowy, wymagał on jednak bicia licznych szybików udostępniających nowe, niżej leżące pokłady

W XVI-XVII w. kopalnia składała się z dwóch części. Pierwsza to Stare Góry (wschodnia, najstarsza część kopalni) z trzema szybami Floris, Sutoris, Gazaris, w znacznej części już wyeksploatowane oraz druga - Nowe Góry (część zachodnia) z trzema szybami wydobywczymi: Regis, Bochneris i Campi. W owym czasie kopalnia osiągała lokalnie głębokość ok. 300 m. W czasach saskich (XVIII w.) przeprowadzono wiele prac usprawniających funkcjonowaie kopalni. Do najważniejszych należało wykonanie dwóch poziomych traktów komunikacyjnych: podłużni August na głębokości 212 m oraz podłużni Podmoście na głębokości 303 m. Oba chodniki połączyły podszybia głównych szybów wydobywczych: Campi i Sutoris. . Po roku 1772 kopalnia dostaje się w ręce austriackie, przez okres rozbiorów aż do roku 1918 pozostaje pod kontrolą Austrii W tym samym 1772 r. kopalnia miała 1900 m długości i około 150 m szerokości. Z 16 wybitych do tej pory szybów czynnych było pięć: Floris, Gazaris, Sutoris, Regis i Campi. Posiadała trzy poziomy: Danielowiec, August i Podmoście. Pod koniec zaborów wyrobiska osiągały głębokość 428 m, a rozprzestrzenione były na długości blisko 3,7 km; szerokość zależnie od głębokości wynosiła 100-200m. Czynnych było 5 szybów - zaniechano szybu Gazaris, natomiast wybito nowy szyb wentylacyjny Trinitatis. Maksymalne wymiary kopalni w latach osiemdziesiątych XX w. to 4,5 km długości i 468 m głębokści (16 poziomów).

Od początku istnienia kopalni aż do końca XIX w. urabianie i wydobywanie soli odbywało się tą samą metodą. Eksploatacja polegała na ręcznym odbijaniu od calizny dużych brył soli. Do tego celu używano przede wszystkim takich narzędzi jak kilofki, młoty i kliny. Mastępnie bryły te, by ułatwić toczenie, obrabiano nadając im kształt walca zwanego bałwanem. Drobną sól ładowano w beczki. Dopiero przełom XIX i XX stulecia przyniósł zmiany. Wtedy bowiem rozpoczęto stopniową mechanizację produkcji. Podobnie rzecz się przedstawiała z wydobyciem urobku. Do transportu pionowego wykorzystywano rozmaite kołowroty i kieraty. W drugiej połowie XIX w. wprowadzono maszyny parowe, a na początku XX w. zaczęto wprowadzać elektryczne urządzenia wyciągowe. Praca w kopalni, choć nie trwała dłużej niż 8 godzin, była ciężka i niebezpiecza. W średniowieczu pracowano sezonowo, od jesieni do wiosny, gdyż górnicy w większości rekrutowali się spośród okolicznych małorolnych chłopów. W 1368 r., według ordynacji Kazimierza Wielkiego pracowało 60 kopaczy, a cała załoga kopalni, wraz z górnikami zajmującymi się poszukiwaniem pokładów roli (piecowymi) i transportem (tragarzami), liczyła ok. 120-150 osób. W 1518 r. ilość zatrudnionych oblicza się na ok. 500 osób. W czasach późniejszych, aż do I wojny światowej ilość pracowników waha się nie przekraczając w zasadzie stanu z 1518 r.

Rok 1981 przynosi kopalni wpisanie zabytkowych wyrobisk do rejestru zabytków. Kopalnia przekształca się w obiekt turystyczny i leczniczy. Komora Ważyn, największe podziemne pomieszczenie w Europie, wykonane przez człowieka przyczynia się do pełnienia funkcji turystycznych, jak i leczniczych ze względu na specyficzny mikroklimat.

Obecnie w bocheńskiej kopalni nie wydobywa się już soli. Działa tu Uzdrowisko Kopalni Soli w Bochni, które udostępnia piękną trasę turystyczną, oraz organizuje imprezy okolicznościowe w Komorze Ważyn położonej 250 m. pod powierzchnią.

Литература

http://www.kopalniasoli.pl/